Đầm Thị Nại là đầm nước mặn lợ lớn nhất Bình ĐỊnh nằm phía Đông Bắc thành phố Quy Nhơn. Đầm mang vẻ đẹp huyễn hoặc quyến rũ thu hút du khách, đặc biệt vào mỗi buổi sớm mai.
Đầm Thị Nại có diện tích tự nhiên và thoải mái khoảng 5.000 ha, chiều dài hơn 15 km, chiều ngang chỗ rộng nhất gần 5 km. Đầm từng mang tên gọi của một địa danh Chàm, nguyên gốc tiếng Phạn là Cri Vinaya đã được phiên âm qua tiếng Hán thành Thị-lị-bì-nại. Ngoài ra, đầm còn có các tên khác là Hải Hạc đầm, hoặc đầm Biển Cạn.
Từ tương đối lâu, đầm Thị Nại đã đi vào thơ ca và được không ít người nhớ đến khi nhắc đến du lịch Quy Nhơn:
“Bình Định có núi Vọng Phu
Có đầm Thị Nại, có Cù Lao Xanh
Em về Bình Định cùng anh…”
Đầm Thị Nại thênh thang như đại dương thu nhỏ giữa lòng Quy Nhơn. Đầm Thị Nại là hội tụ dòng chảy của các nhánh sông Kôn, sông Hà Thanh. 2 dòng sông này đã vun đầy dòng nước ở đầm Thị Nại, vẽ lên bức họa thủy mặc hữu tình hấp dẫn khách du lịch gần xa.
Đến đầm Thị Nại, du khách có cơ hội lênh đênh trên chiếc thuyền nhỏ, dập dờn xuôi cùng sóng nước, nhìn ngắm khung cảnh bao la của đầm và tìm hiểu cuộc sống ngư dân với nhiều trải nghiệm thú vị.
Trong quần thể này có khu sinh thái Cồn Chim – ‘lá phổi xanh của Quy Nhơn’. Cồn chim rộng gần 1.000 ha, là nơi tập trung hệ sinh thái rừng ngập mặn và thảm cỏ biển có tới 25 loài, hệ động vật có 64 loài phù du, 76 loài cá, có hàng trăm loài chim, trong những số ấy 23 loài thuộc nhóm chim nước và chim di cư, 10 loài chim rừng.
Trong đầm còn có một núi nhỏ, trên có ngôi miếu nhỏ do dân chài lập ra để thờ thủy thần, hình dáng núi tương tự như một ngôi tháp cổ, gọi là tháp Thầy bói.
Có người kể rằng nơi đây đã từng lộ diện tháp do một ông thầy bói xây nên. Sau khi ông qua đời, không ai coi sóc nên tháp đã bị gió bão phá sập. Nhưng cũng có giả thuyết cho rằng nơi đây vốn không có tháp. Gọi là tháp chẳng qua vì khóm đá trông xa hình thuôn như cái tháp mà thôi, còn Thầy Bói là tên một giống chim ăn cá, ngoài Bắc gọi là chim Bói Cá.
Bắc ngang qua đầm là cầu Thị Nại – cây cầu vượt biển dài nhất nước ta. Cầu Thị Nại nằm trong hệ thống cầu đường Nhơn Hội dài gần 7 km nối thành phố Quy Nhơn với bán đảo Phương Mai (khu kinh tế Nhơn Hội).Từ nơi này du khách rất có khả năng thưởng ngoạn trọn vẹn phong cảnh của đầm Thị Nại với nhiều góc độ khác nhau.
Cầu Thị Nại là cây cầu vượt biển dài nhất nước ta
Nước đầm Thị Nại thông với biển bằng một cửa hẹp có tên cửa Giã, thông thường cửa này vẫn thường được gọi là cửa Thị Nại. Cửa được tạo bởi Mũi Rùa bên bờ phía Tây và Gành Hổ thuộc dãy núi Phương Mai bên bờ Đông, trong thế “thủy khẩu giao nha”.
Vào bất cứ thời điểm nào trong ngày, đầm Thị Nại cũng đẹp, từ khi nắng mai hắt luồng sáng ấm áp xuống đầm, khi ánh hoàng hôn ma mị tím đỏ phủ lên đầm phá, khi trăng tròn thanh vắng, đầm trở nên huyền ảo hệt chốn thần tiên.
Bình minh trên đầm Thị Nại
Đầm Thị Nại không chỉ đa dạng địa hình, cảnh quan tươi đẹp mà cũng sở hữu nguồn tài nguyên quý giá do thiên nhiên ban tặng. Nơi đây có nhiều loài tôm cá nước ngọt, nước lợ, cua biển, hàu, ốc rất có thể đánh bắt quanh năm. Trên đầm, lúc nào cũng có những ngư dân với chiếc thuyền nhỏ hoặc xuồng máy làm nghề đánh bắt truyền thống cổ truyền như nghề giăng đăng, nghề chồi rế, trủ ngao…
Loài hải sản đặc trưng ở đầm là cá, nhất là cá Nục. Có hai loại cá Nục: Nục Vọng và Nục Gai. Cá không chỉ chế biến các món ăn chính, người ta còn đem phơi khô, làm mắm. Đến thăm Bình Định su khách đừng quên mua nước mắm Gò Bồi – thứ mắm làm từ cá Nục Thị Nại về làm quà.
Nếu muốn mày mò sâu hơn về văn hóa, nếp sống của người dân ven đầm Thị Nại, du khách nhất định phải ghé qua để nghe kể về câu hò Bả trạo, còn gọi là hò Đưa linh. Đây là điệu hò rước hồn các Đức ông (cá voi) cùng với những người chết do sông nước trở về. Bả trạo thể hiện nét sinh hoạt, lao động của ngư dân như chèo thuyền, kéo lưới, đồng thời phản ánh đời sống tinh thần của ngư dân, tạo thành bản sắc riêng của một vùng văn hóa “ra khơi vào lộng” đặc sắc.